Hiç tamamen farkında olmadan bir şey yaptığınız oldu mu? Örneğin, her gün yürüdüğünüz okul ya da konservatuvar yolunda yürüyüp bir anda “Ben buraya nasıl geldim?” diye düşündünüz mü? Ya da enstrümanınızı elinize alıp çalmaya başladığınızda, parçayı çalarken zihninizin çoktan başka düşüncelere daldığını fark ettiniz mi? Belki yaklaşan sınavı, hocanızın söylediği sözleri ya da bir arkadaşınızın performansını düşünmeye başlamışsınızdır. İşte bu tür anlar, zihnimizin “otomatik pilot” moduna geçtiğinin işaretidir.

“Otomatik pilot”, zihnimizin alışkanlıklar ve otomatik düşüncelerle yönlendirildiği, ancak bunun çoğu zaman farkında olmadığımız bir durumdur. Bedeniniz bir işi yaparken, zihniniz farklı bir yerde olabilir. Aslında bu mekanizma günlük yaşamda oldukça işe yarar. Örneğin bisiklete binmek, araba kullanmak ya da piyano çalmak gibi becerilerde tekrar eden hareketler zamanla otomatikleşir. Eğer her seferinde en baştan düşünmemiz gerekseydi, hayat çok daha yorucu olurdu.

Ancak bu sistemin dezavantajı da vardır; Zihnimiz ders çalışırken veya enstrümanınızı çalışırken de otomatik moda geçebilir. Aynı Pasajı defalarca çalışırken aslında parmaklar ezberlenmiş hareketleri tekrar ediyordur, ancak zihiniz akşam ne yiyeceğinizi düşündüğü için aslında hiçbir şey öğrenmiyorsunuzdur. Bu da öğrenme sürecini yavaşlatır, ve aslında sizi verimsiz çalıştığınız için daha uzun süreler boyunca çalışmak zorunda bırakabilir.

Günlük Hayatta Otomatik Pilot

Daha tanıdık örneklerle açıklayalım:

• Ders çalışmak için odaya girersiniz ama bir süre sonra kendinizi sosyal medyada gezinirken bulursunuz.
• Elinize enstrümanınızı alırsınız, ama zor ve çalışılması gereken pasaj yerine daha önce öğrendiğiniz kolay egzersizleri çalarsınız.
• Sahnedesinizdir ama aklınız “ya hata yaparsam?” düşüncesine takılmıştır. Ellerinizi kullanarak çalmaya devam edersiniz, fakat zihniniz müzikte değildir.

Bu tür örneklerin hepsi aynı noktaya işaret eder: Zihnin kontrolü elden kaçtığında ve otomatik pilot devreye girdiğinde, beden bir iş yaparken zihin geçmişte ya da gelecekte olabilir.

Bilimsel Çerçeve:

Bilim insanları uzun zamandır bu konuyu inceliyor. Daha önceki bölümde belirttiğimiz bir bilgiyi tekrar edelim “insanlar uyanık oldukları zamanın yaklaşık yarısını geçmiş veya gelecek ile ilgili düşünmekle geçiyor”. Yani zihnin şimdiki andan kopması oldukça yaygın bir durum. Kısa vadede bu, geçmişten ders almak ya da geleceğe hazırlanmak açısından yararlı olabilir. Ancak bu durum kontrolden çıkarsa, zihinsel döngüler oluşur: erteleme, kendini başkalarıyla kıyaslama ve tatminsizlik gibi…

Müzik öğrencileri içinse bu durum daha da kritik hale gelir. Çünkü müzik; aynı anda hem odaklanma hem de bedensel farkındalık gerektirir. Eğer zihin otomatik pilotta kalırsa, öğrenme mekanikleşir, sahnedeki özgürlük hissi kaybolur.

Otomatik Pilotun Müzik Öğrencilerine Etkileri

Dikkat Dağınıklığı:

Zor bir pasajı çalışırken, otomatik pilot moduna girdiğinizde farkında olmadan sürekli aynı kusurları tekrar edebilirsiniz. Zihin başka bir yerdeyken parmaklar otomatik hareket eder ve bu öğrenmeyi yavaşlatabilir ve istenmedik alışkanlıklara yol açabilir .

Performansa odaklanma:

Sahneye çıktığınızda zihin geleceğe odaklanmışsa, “ya hata yaparsam?” gibi düşünceler müziğe odaklanmanızı engelleyebilir, içinizdeki müziği paylaşmanızı zorlaştırabilir.

Erteleme Eğilimi:

Zorlayıcı pratikler yerine tanıdık ve kolay pasajlara yönelirsiniz. Böylece çalışıyor gibi hissedersiniz, ancak gerçek gelişim yavaşlar.

Müzikle Bağın Zayıflaması:

Müzik artık bir keşif ya da ifade aracı olmaktan çıkar ve yalnızca “yapılması gereken bir görev” gibi hissedilir. Enstrüman ise keyif vermek yerine istenmeyen bir ödevi andıran bir nesneye dönüşebilir.

Peki Çözüm Ne?

Bu noktada mindfulness yani farkındalık devreye giriyor. Mindfulness, dikkati nazikçe ve yargılamadan tekrar şimdiki ana yönlendirme becerisidir. Zihni susturmak ya da tamamen boşaltmak anlamına gelmez. Aksine, dağıldığını fark edip tekrar ana dönme pratiğidir. 

Bir müzik öğrencisi için mindfulness:

• Dikkatin dağıldığını fark ettiğinde yeniden sese, bedene ve çaldığın enstrümana dönmek demektir.
• Sahnedeyken, gelecek ve geçmiş ile ilgili düşüncelerle meşgul olmak yerine nefes alıp ana odaklanmayı içerir.
• Çalışmaya ve öğrenmeye sabırsızlık yerine merak ve açıklıkla yaklaşmayı sağlar.

Habit Kırıcı 1 (Opsiyonel)

Bugünkü çalışmanıza başlamadan önce, enstrümanınızı elinize almadan önce sadece bir dakika boyunca nefesinize odaklanın. Burnunuzdan giren ve çıkan havayı hissedin. Dikkatinizin dağıldığını fark ettiğinizde kendinize kızmadan, yeniden nefesinize dönün. Ardından enstrümanınızı alın ve çalmaya başlayın. Çalışırken dikkatinizin tekrar dağıldığını fark ederseniz, sadece fark edin ve tekrar müziğe dönün.

İşte mindfulness böyle başlar: fark etmek ve nazikçe geri dönmek. (Bu kısmın değiştirilmesi gerekli olabilir)

Otomatik Pilotun Farkına Varmak Bir Başarıdır

Unutmayın, otomatik pilotun devreye girdiğini fark etmek bile çok önemli bir adımdır. Çünkü çoğu insan bu durumu yaşadığının bile farkında değildir. Siz fark ettiğinizde, aslında zinciri kırmış olursunuz. Her farkındalık anı, küçük bir uyanıştır.

Bu hafta kendinize şu soruyu sık sık sorabilirsiniz:

“Şu an zihnim nerede? Gerçekten buradayım mı, yoksa otomatik pilotta mıyım?”

Bu basit soru bile dikkatinizi ana döndürmek için güçlü bir araç olabilir.